تخصص مهم تر است یا تعهد؟/مسئولی که تخصص ندارد بی تقوا است

آوای جنوب
از شهید گرانقدر دکتر چمران پرسیدند تعهد بهتر است یا تخصص؟ وی در جواب گفت می‎گویند تقوا از تخصص لازم‎تر است، آن را می‎پذیرم. اما می‎گویم آن کس که تخصص ندارد و کاری را می‎پذیرد، بی‎ تقواست.

در دنیایی که روابط جایگزین ضوابط شده اند شاید طرح این سوال مسخره به نظر بیاید که تخصص مهم تر است یا تعهد؟

متاسفانه سال هاست که شاهد پدیده ای ابتذالی در دنیای سیاست و اقتصاد و ادارات هستیم؛ یک نفر را منصوب به کاری می کنند که اصلا در آن تخصص ندارد. لازم نیست از ضرر این کار چیزی بگوییم هر عاقلی این واقعیت را درک می کند که کار را باید به کار دانش سپرد.

همچنین یک اشتباه دیگری که در چند دهه گذشته به وجود آمده و آن اینکه تعهد به یک نظریه و یا یک جریان را ملاک اولی و اصلی برای انتخاب مدیران ارشد قرار داده اند. یعنی اگر شخصی از لحاظ فکری با ما می ساخت حالا چه اهمیتی دارد که کار بلد باشد؟
اما براستی کدامیک مهم ترند؟

تخصص گرایی در احادیث
امام صادق علیه السّلام فرمودند:
«کُلُّ ذی‌صَناعَهٍ مُضطَرًّ اِلی ثَلاثِ خِصالٍ یَحْتلِبُ بِها الْکَسْبَ: و هُوَ اَن یَکُونَ حاذِقاً بِعِلْمٍ مُؤَدّیاً لِلْاَمانَهِ فیهِ، مُسْتَمیلاً لِمَنِ اسْتَعْمَلَهُ؛ هر اهل فنی برای موفقیت در کسب و کار خود (که کارش بگیرد) به سه مطلب نیازمند است: ۱- تخصص و باهوشی در فن و حرفه مورد نظر. ۲- امین باشد و در کار و مال مردم، امانت و درستی را حفظ کند. ۳- با کارفرما و صاحب کار، خوش‌برخورد و خوش‌قلب باشد.»[۱]
طبق این روایت هم تخصص ملاک انتخاب مدیر یا کارمند است و هم تعهد و امین بودن شرط است.

در آن دوران که این بحث در جامعه پررنگ بود، شهید چمران معتقد بود کسی که عهده‎دار مقام و مسندی می‎شود ولی تخصص لازم برای مدیریت در آن مسند را ندارد، در واقع تعهد هم ندارد. زیرا انسان متعهد، هیچ‎گاه به خودش اجازه نمی‎دهد کاری را قبول کند که از علم و توانش خارج است.

بیهقی‏‏ از‏‏ ابن عباس‏‏ نقل کرده که رسول خدا(ص) فرمود: ‏‏«من استعمل عاملاً من‏‎ المسلمین و هو یعلم ان فیهم اولی بذلک منه و اعلم بکتاب الله و سنه نبیّه فقد خان الله و رسوله و جمیع المسلمین؛ کسی که کارگزار و مدیری را به‎کار گمارد درحالی‎که می‎داند در میان مسلمانان فردی وجود دارد که برای آن مسئولیت ‎شایسته‎تر و به قرآن و سنت آگاه‎تر است در این صورت قطعا به خدا و رسول خدا و همه مومنان خیانت کرده است.»

تعبیر شهید چمران
از شهید گرانقدر دکتر چمران پرسیدند تعهد بهتر است یا تخصص؟ وی در جواب گفت می‎گویند تقوا از تخصص لازم‎تر است، آن را می‎پذیرم. اما می‎گویم آن کس که تخصص ندارد و کاری را می‎پذیرد، بی‎تقواست.

در آن دوران که این بحث در جامعه پررنگ بود، شهید چمران معتقد بود کسی که عهده‎دار مقام و مسندی می‎شود ولی تخصص لازم برای مدیریت در آن مسند را ندارد، در واقع تعهد هم ندارد. زیرا انسان متعهد، هیچ‎گاه به خودش اجازه نمی‎دهد کاری را قبول کند که از علم و توانش خارج است.
سخن شهید چمران در حقیقت بیان دیگری از سختگیری‎‎های مربوط به «پذیرش مسئولیت» در فرهنگ اسلامی است. سختگیری‎‎هایی که در دین اسلام نسبت به پذیرش مقام و منصب شده، یکی از مدلول‌های اصلی‎اش این است که انسان متعهد (از نظر اسلام) انسانی است که از قبول مسئولیت در حوزه‎ای که در آن، فاقد دانش، تجربه و توانایی کافی است، سر باز می‎زند و با پذیرش امر اداره دنیای دیگران و به بهای آبادکردن دنیای خودش، آخرت خودش و دنیای دیگران را خراب نمی‎کند.

و در آخر
از مجموع مطالب می توان فهمید که هم تقوا و تعهد مهم است و هم تخصص، اما نباید یکی از اینها فدای دیگری شود کما اینکه امروز تخصص را فدا کرده ایم.