چالش چندعاملی افت تحصیلی در کهگیلویه و بویراحمد و راهکارهای نظارتی وکیفی برای مقابله با آن/توصیه ای به والدین

آوای جنوب

استان کهگیلویه و بویراحمد در تلاش برای تحقق اهداف تحولی آموزش و پرورش بوده و اما پدیده افت تحصیلی به عنوان یک مانع اساسی، نیازمند واکاوی جدی است.
پدیده افت تحصیلی دانش‌آموزان در سال‌های اخیر به ویژه در مقاطع میانی و پایانی دوره متوسطه به یکی از دغدغه‌های محوری و مشترک نظام آموزشی، خانواده‌ها و افکار عمومی کهگیلویه و بویراحمد تبدیل شده است و این موضوع صرفاً یک شاخص کمی در آمار پایان سال نیست؛ بلکه انعکاسی از ناکارآمدی‌های ساختاری، چالش‌های روانی دانش‌آموزان پس از دوران کرونا و ناهماهنگی بین آموزش‌های نظری و نیازهای مهارتی بازار کار محسوب می‌شود.

در یک سال گذشته رسانه‌های مختلف با برجسته‌سازی این آمارها، بر دو چالش اساسی تمرکز کرده‌اند؛ نخست کیفیت محتوای آموزشی که از آموزش‌های غیرتخصصی و فقدان نیروی باتجربه نشأت می‌گیرد و دوم، بحران هدایت تحصیلی که خانواده‌ها را وادار به اصرار بر رشته‌های نظری اشباع شده (به ویژه تجربی) می‌کند، در حالی که آمارها نشان‌دهنده ضعف بنیادین در دانش کسب شده در همین رشته‌هاست.

با هدف واکاوی اقدامات صورت‌گرفته برای رفع این چالش چندعاملی و بررسی محورهای تحولی ترسیم شده توسط مسئولین استانی، گفت‌وگو با ابراهیم دباغ امینی، معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش کهگیلویه و بویراحمد را آغاز می‌کند و دباغ امینی ابتدا به ریشه‌های اصلی این چالش پرداخته و سپس محورهای چهارگانه برنامه‌های تحولی و اقدامات عملیاتی نظارتی برای ارتقای کیفیت یادگیری را تشریح کرده است.

با توجه به اینکه آموزش به عنوان زیربنای رشد و توسعه پایدار در هر جامعه‌ای شناخته می‌شود و کشورهای پیشرفته نیز بر پایه سرمایه‌گذاری در علم و پژوهش به موفقیت رسیده‌اند، دیدگاه شما در مورد وضعیت کنونی آموزش در استان کهگیلویه و بویراحمد و میزان بهره‌برداری از ظرفیت‌های علمی موجود چیست؟

به حق نکته کردید؛ آموزش، شریان حیاتی توسعه است و کشور ما در دهه‌های اخیر در عرصه علمی رشد چشمگیری داشته است و استان کهگیلویه و بویراحمد نیز از ظرفیت بسیار بالای نیروی انسانی متخصص و استعدادهای درخشان دانش‌آموزی برخوردار است و با این حال برای هم‌تراز شدن با استانداردهای ملی و دستیابی به سطح بالاتری از کیفیت آموزشی، لازم است که از وضعیت موجود راضی نباشیم و همواره به دنبال برنامه‌های بهبود مستمر و هدفمند باشیم تا این پتانسیل بالقوه به بالفعل تبدیل شود.

اگر بخواهیم دقیقاً به کانون مشکل بپردازیم، مهم‌ترین علل افت تحصیلی دانش‌آموزان در استان کهگیلویه و بویراحمد از دیدگاه شما کدامند؟

این پدیده یک معضل تک‌عاملی نیست. عواملی مانند کمبود نیروی متخصص و جایگزینی با نیروهای کم‌تجربه در سال‌های اخیر، کیفیت آموزش را تحت تأثیر قرار داده است و علاوه بر این، انگیزه دانش‌آموز، هدایت تحصیلی نادرست و مهم‌تر از همه فشار خانواده‌ها برای انتخاب رشته‌های خاص که گاهی با استعداد واقعی کودک همخوانی ندارد، باعث افزایش استرس و کاهش تمرکز بر یادگیری می‌شود و ما در حال برگزاری دوره‌های توانمندسازی هستیم تا ضعف کادر آموزشی را ترمیم کنیم.

و در یک کلام پدیده افت تحصیلی دانش‌آموزان چندعاملی است و این موضوع تنها به نظام آموزشی محدود نیست و عوامل مختلفی از جمله آگاهی خانواده‌ها، انگیزه یادگیری، هدایت تحصیلی درست، امکانات آموزشی و شرایط فرهنگی در آن دخیل هستند و بخشی از افت تحصیلی ناشی از کمبود نیروی متخصص در سال‌های اخیر و جایگزینی نیروهای کم‌تجربه بوده که در تلاش هستیم با اجرای دوره‌های توانمندسازی، این ضعف‌ها را برطرف کنیم.

شما مکرراً بر اجرای برنامه‌های تحولی تأکید داشته‌اید. با توجه به این چالش‌ها، این برنامه‌ها دقیقاً بر چه چهار ستونی استوارند تا کیفیت یادگیری را تضمین کنند؟

آموزش زیربنای توسعه است و برنامه‌های ما حول چهار ستون اصلی توانمندسازی معلمان با هدف ارتقاء مهارت‌های تدریس و طراحی آموزشی، آموزش مدیران با هدف پر کردن شکاف مهارتی مدیران در راستای اهداف سند تحول بنیادین، توسعه آموزش‌های مهارتی با هدف تلاش برای انطباق بیشتر با نیازهای فنی و حرفه‌ای استان و همچنین تقویت نظارت آموزشی با هدف اجرای ارزیابی‌های مستمر و هدفمند بر فرآیند تدریس طراحی شده‌اند.

امسال ۱۰۰ درصد مدیران مدارس استان تحت آموزش‌های مرتبط با سند تحول بنیادین قرار خواهند گرفت تا نظام مدیریتی مدارس هم‌راستا با اهداف کلان تحول آموزشی تقویت شود و در این دوره‌ها، مهارت‌های رهبری آموزشی، تصمیم‌گیری داده‌محور و برنامه‌ریزی مدرسه‌محور به مدیران آموزش داده می‌شود.

در راستای اصلاح ساختار آموزشی، مسئله هدایت تحصیلی همچنان محل بحث است. آیا استان توانسته است به سهم ۵۰ درصدی رشته‌های فنی و حرفه‌ای نزدیک شود؟

متأسفانه خیر. گرایش بیش از اندازه به رشته نظری خصوصاً تجربی، همچنان مشکل‌ساز است و ما تنها توانسته‌ایم حدود یک‌سوم دانش‌آموزان را به شاخه‌های فنی و کاردانش هدایت کنیم. این تمرکز غیرمتعادل هم ظرفیت‌های شغلی استان را نادیده می‌گیرد و هم رقابت کاذب در نظری، میانگین نمرات ما را نسبت به استان‌های توسعه‌یافته‌تر پایین نگه می‌دارد.

واقعیت امر، یکی از چالش‌های جدی آموزش و پرورش استان، گرایش بیش از اندازه خانواده‌ها به رشته تجربی است و براساس سیاست وزارت آموزش و پرورش، باید ۵۰ درصد دانش‌آموزان پایه دهم وارد هنرستان‌ها شوند، اما در استان ما هنوز این هدف محقق نشده و تنها حدود یک‌سوم دانش‌آموزان به شاخه‌های فنی و کاردانش هدایت می‌شوند. و تمرکز بیش از حد بر رشته‌های نظری موجب شده میانگین نمرات استان در مقایسه با استان‌هایی چون یزد پایین‌تر باشد، چراکه ارزشیابی در شاخه‌های نظری دقیق‌تر و رقابتی‌تر است.

چگونه از اجرای صحیح این برنامه‌ها در سطح مدارس اطمینان حاصل می‌کنید؟ آیا نظارت صرفاً اداری است یا جنبه میدانی نیز دارد؟

نظارت ما کاملاً میدانی است و طرح‌هایی مانند چهارشنبه‌های نظارتی و دوشنبه‌های نظارتی توسط کارشناسان ستادی و سرگروه‌های آموزشی اجرا می‌شوند تا کیفیت تدریس در کلاس‌ها به‌صورت مستمر بررسی و نقاط ضعف سریعاً شناسایی شوند. علاوه بر این، دوره‌های تخصصی مانند کارگاه آزمایشگاه با همکاری اساتیدی از دانشگاه شیراز و آموزش مدیران با حضور اساتیدی از استان اصفهان برای تعمیق دانش تخصصی در حال برگزاری است.

برای توانمندسازی معلمان و مدیران مدارس چه برنامه‌هایی داشتید؟

در ماه‌های اخیر، ۱۸ کارگاه آموزشی ویژه دبیران مقاطع متوسطه اول و دوم برگزار شده است که محور اصلی آن‌ها ارتقای روش‌های تدریس، طراحی سؤالات و تحلیل آموزشی بوده و دوره‌های آموزش مدیران تراز سند تحول بنیادین نیز با حضور اساتید برجسته از وزارت و استان اصفهان به شکل قطبی در شهرستان‌های یاسوج و دنا برگزار شده و ۹۹ درصد شرکت‌کنندگان رضایت کامل خود را اعلام کرده‌اند.

چه راهکاری برای تقویت انگیزه دانش‌آموز و مشارکت خانواده‌ها برای کاهش موفقیت‌آمیز افت تحصیلی ارائه می‌دهید؟

خانواده‌ها باید بپذیرند که موفقیت فرزندان در گرو احترام به استعداد ذاتی آن‌ها است، نه صرفاً قبولی در رشته‌های پرطرفدار و در مورد دانش‌آموزان، پایگاه‌های تقویتی (ادامه یافته با همکاری شرکت ملی نفت) برای جبران عقب‌ماندگی‌ها فعال‌تر خواهند شد و در نهایت موفقیت در این مسیر، نیازمند همدلی و مشارکت اجتماعی کامل معلمان، مدیران و خانواده‌ها است تا کیفیت آموزشی به سطح مطلوب توسعه استان برسد.

در بخش پایانی صحبت‌های شما به نقش خانواده‌ها در مدیریت استعدادها اشاره شد و اما یک چالش مدرن که بر تمرکز دانش‌آموزان سایه افکنده، استفاده بی‌رویه از ابزارهای دیجیتال است. شما مدیریت استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه راهکاری برای تبدیل این ابزار به مکمل یادگیری دارید؟

این یک نکته بسیار کلیدی است و باید تأکید کنم که یکی از عوامل مؤثر در افت تمرکز و کاهش مطالعه در میان دانش‌آموزان، متأسفانه استفاده بی‌رویه و بدون مدیریت از شبکه‌های اجتماعی است، وظیفه ما صرفاً منع کردن نیست؛ بلکه باید رویکرد آموزشی و مهارتی اتخاذ کنیم. لذا لازم است خانواده‌ها و مدارس در کنار آموزش رسمی، به طور جدی مهارت‌های سواد رسانه‌ای را به دانش‌آموزان بیاموزند تا آن‌ها بتوانند به صورت هدفمند از فضای مجازی به‌عنوان ابزار یادگیری و پژوهش استفاده کنند و نه صرفاً عاملی برای اتلاف وقت.

اگر قرار باشد یک پیام نهایی به جامعه فرهنگی و رسانه‌ای استان مخابره کنید که ضامن اجرای موفق برنامه‌های تحولی باشد، آن پیام چه خواهد بود و نقش مشارکت اجتماعی را در این مسیر چگونه تعریف می‌کنید؟

در ابتدا لازم است از همکاری مؤثر رسانه‌ها و تلاش‌های شبانه‌روزی فرهنگیان استان صمیمانه قدردانی کنم و باید یادآور شوم که ارتقای واقعی کیفیت آموزشی یک امر چند وجهی است و به همدلی کامل همه نهادها، معلمان و خانواده‌ها وابسته است. با تکیه بر این همدلی در کنار برنامه‌ریزی دقیق، استفاده فعالانه از ظرفیت دانشگاه‌ها و تقویت مشارکت اجتماعی، این اطمینان را می‌دهم که می‌توانیم کیفیت آموزش را در سطح استان به طور چشمگیری ارتقا داده و مسیر توسعه پایدار استان را هموارتر سازیم.

انتهای پیام/