ظریف هم وارد دعوای انتخاباتی عارف-روحانی شد/ آیا ائتلاف اصلاحات – اعتدال باقی خواهد ماند؟

«اعتدالگرا» واژه ای بود که از خرداد ۹۲ به یکی از پربسامدترین کلماتی در ادبیات سیاسی کشور تبدیل شد. گزاره ای که در طول عمر سه ساله آن تلاش شد تا از یک شعار تبلیغاتی صرف خارج شود و جلوه‌ی فراگفتمانی به خود بگیرد. با این وجود کلمه ای که مولود ائتلاف اصلاح‌طلبان با شخصیتی از جناح راست بود، این روزها به عاملی بدل شده است تا هر روز اختلافات را پررنگ تر کند. واژه ای که هنوز نتوانسته است تعریف مشخصی ارائه کند و همین گردهمایی باعث شده است که اصطکاک ها را در میان جریان های مختلف اصلاحات را بیشتر کند. با این حال اگرچه این روزها برخی از چهره ها و رسانه های اصلاح‌طلب تمام تلاش خود را می کنند که روحانی را تا آخرین روز عمر دولت یازدهم همراهی کنند، اما پژواک هایی در ماه های اخیر در گوشه و کنار جریان اصلاحات به گوش می رسد که حکایت از آن دارد که تردید هایی برای معرفی روحانی به عنوان گزینه نهایی خود باقی مانده است. زمزمه هایی که شانس ظریف در انتخابات سال آینده را بیشتر از روحانی می داند.

روز های پس از انتخابات مجلس دهم بود که زیباکلام در مناظره ای خداحافظی روحانی از انتخابات سال آینده را به عنوان بهترین استراتژی ممکن برای جریان اعتدال-اصلاحات مطرح کرده بود. او در آن زمان گفته بود که «باید این‌گونه وارد صحنه ۹۶ شد که آیا روحانی می‌خواهد رئیس‌جمهور شود یا نه و آیا اصلاح‌طلبان مجددا از وی حمایت خواهند کرد؟ شاید بهتر باشد که روحانی اعلام کند که من رسالتی داشتم به نام برجام که آن را انجام دادم بنابراین در تکلیفی که مردم بر عهده من گذاشتند موفق بودم و دیگر علاقه‌ای به کاندیدا شدن ندارم و شخصی را به مردم معرفی کنند و خود مشغول فعالیت در خبرگان شوند، اگر ایشان چنین برنامه‌ای را اجرایی کنند رئیس‌جمهور‌ساز خواهند شد».

زیبا کلام یک گام هم جلوتر رفته بود و ظریف و عارف را به عنوان اشخاصی معرفی کرده بود که می توانند شانس بالایی برای پیروزی اصلاحات با خود به دنبال داشته باشند. او در این باره گفته بود: «روحانی بهتر است یا عارف یا ظریف را به مردم در ۹۶ معرفی کند. اگر این اتفاق بیفتد شانس اصلاح‌طلبان بیشتر می‌شود».

مسیح مهاجری: روحانی برای شرکت در دور بعدی انتخابات تردید دارد

اما در شرایطی صادق زیباکلام پیشنهاد کناره‌گیری روحانی از انتخابات به نفع عارف یا ظریف را مطرح می کرد که در گوشه دیگر جریان اصلاحات پروژه «حمایت از روحانی تا انتخابات» را کلید زده بودند. با این حال این پیشنهاد چندان هم بی تاثیر نبود و اثرات خود را در انگیزه روحانی برای ادامه فعالیت باقی گذاشت. همین بود که مسیح مهاجری از آن با عنوان تردید روحانی یاد کرد. مسیح مهاجری در این باره گفته بود «آقای روحانی برای دوره بعد انتخابات ریاست جمهوری مقداری دچار تردید بودند؛ ولی به این نتیجه رسیده‌اند که حضور داشته باشند». عبدالله ناصری نیز در باره تردید روحانی برای استمرار بخشی به حضور خود در ریاست جمهوری گفته بود: «من معتقدم که تردید آقای روحانی تردید تبلیغاتی نبود و کاملا واقعی بوده است. به نظر من فشارهای روحی و روانی که بعد از برجام برای آقای روحانی ایجاد کردند شاید ایشان را به طور طبیعی به این جمع بندی رسانده که دور اول ریاست جمهوری را تمام کرده و کنار برود».

با این وجود دامنه تاثیر کناره‌گیری روحانی از انتخابات صرفا محدود به شخص روحانی نبود و این پیشنهاد به عنوان یکی از راهکارهای پیش رو در میان جریان اعتدال-اصلاحات در دستور کار قرار گرفت. مساله ای که سید حسن رسولی عضو شورای عالی سیاست‌گذاری جریان اصلاحات آن را به عنوان یکی از راهکار های احتمالی اصلاحات معرفی کرده بود. او در این باره ۳ شهریور در مصاحبه با روزنامه آرمان گفته بود: «جریان اصلاحات در «طول» آقای روحانی کاندیدا معرفی خواهد کرد و نه در «عرض» ایشان».

حسن رسولی: اصلاح طلبان در طول روحانی گزینه معرفی می کند

 اگرچه رسولی از احتمال معرفی کاندیدی در «طول» روحانی خبر می داد اما به صراحت مطرح نکرد که چه کسی قرار است در کنار روحانی در انتخابات سال آینده معرفی شود. او شرکت یکی از وزرای رئیس دولت اصلاحات در انتخابات سال ۸۰ را نمونه ای برای پیشنهاد خود معرفی می کند و می گوید:

«در ادوار گذشته انتخابات ریاست‌جمهوری نیز چنین وضعیتی وجود داشته است. به عنوان مثال در انتخابات دور دوم ریاست‌جمهوری رئیس دولت اصلاحات، آقای شمخانی که وزیر دفاع دولت بودند خود را به عنوان کاندیدای ریاست‌جمهوری مطرح کردند. این در حالی بود که پس از انتخابات نیز ایشان دوباره توسط رئیس دولت اصلاحات به عنوان وزیر دفاع معرفی شدند و در کابینه حضور پیدا کردند. در نتیجه معرفی کاندیدا در طول آقای روحانی به معنای دست کشیدن از حمایت آقای روحانی نیست بلکه به معنای استفاده از ظرفیت انتخابات برای مطرح‌کردن مطالبات مدنی و اصلاح‌طلبانه و حفظ هویت جریان اصلاحات است».

اما روز گذشته غرویان در مصاحبه با روزنامه آرمان قطعه دیگری از این پازل را رونمایی کرد. این روزنامه که به عنوان یکی از روزنامه های نزدیک به هاشمی رفسنجانی شناخته می شود در مقدمه این مصاحبه نوشته است:

«این احتمال وجود دارد که روحانی به هر طریق وارد کارزار انتخاباتی نشود». همین مقدمه کافی است تا نقطه کانونی حرف های غرویان آشکار شود. درهمین راستا غرویان در گفت و گویی که در روزنامه آرمان منتشر شده بود از رایزنی جمعی از علما و روحانیون قم با محمدجواد ظریف برای کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری در صورت خبر داد و گفت: «نظر جمعی از علما، مدرسین و روحانیون اعتدالی در قم این است که آقای ظریف در انتخابات ریاست‌جمهوری کاندیدا شوند».

غرویان در باره این که آیا ظریف توانایی قرار گیری در جایگاه ریاست جمهوری دارد یا نه می گوید: « آقای دکتر ظریف با سعه‌صدر، صفا و ایمانی که دارد، می‌تواند در سیاست داخلی و در راس قوه مجریه موفق باشد. زیرا مردم از فضای سیاسی توام با بداخلاقی خسته شده‌اند و به دنبال یک شخصیت اخلاقی، خوش‌ برخورد، متفکر و اندیشمند هستند که این موارد در آقای دکتر ظریف کاملا مشهود است».

محتشمی پور: ظریف از منظومه فکری مناسبی برای اداره کل کشور برخوردار نیست

اما ظریف نیامده خود به عنوان یکی از عوامل ایجاد چالش در بدنه اصلاحات تبدیل شده است. در همین راستا روز گذشته روزنامه ابتکار در گزارشی مطرح کردن ظریف به عنوان گزینه اصلاح‌طلبان در انتخابات بازی با ظریف است. از سوی دیگر این روزنامه تلاش کرد تا ناتوانی ظریف در اداره کشور را اثبات کند. در همین راستا مجید محتشمی رئیس جبهه اصلاح‌طلبان در انتقاد به پیشنهاد برخی برای کاندیداتوری ظریف همزمان با روحانی در انتخابات آینده در گفتگو با روزنامه ابتکار گفت:

«آقای ظریف این آزادی و اختیار را دارد که در انتخابات آتی کاندیدا شود اما اینکه بتواند توان و ظرفیت اداره کشور را داشته باشد امری بعید است چراکه هنوز از منظومه فکری که دارای تمام عناصر لازم برای اداره کشور باشد، برخوردار نیست. هم‌اکنون می‌توان از آقای ظریف به‌عنوان دیپلمات قوی و مدبر نام برد و امیدواریم همین اندازه که در تحقق برجام اثرگذار بود در ادامه راه هم کماکان برای حل سایر مشکلات خاورمیانه ورود کرده و بتواند برای آنها چاره‌ای بیندیشد اما تردیدی وجود ندارد که نمی‌تواند در اداره کل امورات کشور موفق شود».

از سوی دیگر یکی از سایت های خبری اصلاح طلب هم به انتقاد از مطرح شدن ظریف  برای انتخابات سال ۹۶ پرداخت و در مطلبی با تیتر «بگذارید ظریف، ظریف بماند» نوشت:

«ظریف را نباید وارد این بازی کنیم. به جای اینکه برای او قبای ریاست جمهوری بدوزیم، سعی کنیم از او استادی بسازیم که دیپلمات‌هایی همچون خود پرورش دهد. قرار نیست هر فرد موفقی به ساختمان پاستور راه پیدا کند. از کجا معلوم ظریف موفق در عرصه دیپلماسی در عرصه کشور داری نیز موفق باشد؟».

ابراهیم نکو: ظریف در اداره سایر حوزه‌ها ناکام بوده و بعید به‌نظر می‌رسد که رئیس جمهور موفقی باشد

ابراهیم نکو کارشناس امور سیاسی دررابطه با ارائه پیشنهاد کاندیداتوری ظریف درکنار روحانی توسط برخی علمای قم نیز در مصاحبه با روزنامه ابتکار ضمن این که باید بررسی کرد که بین ظریف و روحانی کدام یک شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات آتی دارد، اما معتقد است که «ما نباید از این موضوع غفلت کنیم که آقای ظریف یک دیپلمات متبحری بوده که چانه‌زنی‌های سیاسی را به‌خوبی بلد است اما واقعیت این است که با وجود اینکه وی از امتیازات خوبی برخوردار است اما در سمت ریاست جمهوری آن توانایی و تبحر لازم را نخواهد داشت و چه بسا در انتخابات آتی پیروز هم بشود اما در همان مراحل اول با چالش‌هایی مواجه‌شده که از پس آن برنخواهد آمد. هم‌اکنون با وجود اینکه آقای ظریف در حوزه سیاست خارجی از سوی برخی نمره قابل‌قبولی را کسب کرده است اما از سوی منتقدان به‌شدت مورد حمله قرار گرفته است که می‌تواند انرژی وی را در فعالیت‌هایش به‌شدت تحلیل داده چراکه باید پاسخگوی آنها باشد از سوی دیگر وی در اداره سایر حوزه‌ها ناکام بوده و بعید به‌نظر می‌رسد که رئیس جمهور موفقی باشد ولو اینکه دیپلمات موفق و کارآمدی است».

اما واکنش روزنامه ابتکار به مطرح شدن ظریف برای انتخابات نکته ای است که قابل تامل به نظر می رسد. چرا که شخصیتی مدیر مسئول روزنامه ابتکار است که به عنوان یکی از یاران محمدرضا عارف شناخته می شود. محمد علی وکیلی سخنگوی فراکسیون امید و به عنوان چهره نزدیک به عارف شناخته می شود. این در حالی است که این روزها عارف روزه سکوت خود را شکسته است و با لحن بی سابقه ای شروع به انتقاد از دولت روحانی پرداخته است. عارف درک کرده است که روحانی نتوانسته است در سه سال گذشته مطالبات عمومی را براورده کند. برای همین تبدیل کردن خود به عنوان یک منتقد نسبت به دولت را مسیری می داند که می تواند او را به ساختمان پاستور برساند. اما جایگزین شدن ظریف به جای روحانی می تواند برنامه های عارف را با شکست سنگینی مواجه کند.

در مجموع به نظر می رسد اصلاح‌طلبان-اعتدالیون ماه های سختی را پیش رو خواهند داشت. از یک سو کارنامه خالی روحانی در چهار سال گذشته شانس روحانی برای پیروزی در ۹۶ را به شدت کم کرده است. از سوی دیگر مطرح شدن همزمان ظریف در کنار روحانی شکافی جدی در بدنه این جریان وارد خواهد ساخت. چه بسا ورود ظریف به تنهایی در انتخابات نیز پیروزی به دنبال نخواهد داشت. چرا که از یک سو کارنامه چهار ساله روحانی به او گره خواهد خورد و  از سوی دیگر برجام نیز نتوانسته است انتظارهای جامعه را برآورده سازد. با این وجود عارف نیز چهره ای است که می تواند بازی اصلاحات را بهم بریزد. عارف دیگر عارف چهار سال پیش نیست. تجربیاتی که در این مدت کسب کرده است به این راحتی به او اجازه نمی دهد که این بار به راحتی تسلیم تصمیمات دیگران شود.