چرا دولتی‌ها جشن تولد برجام را به مردم تبریک نگفتند؟

توافق هسته‌ای و شکل‌گیری برجام رویدادی است که توسط دولت و رسانه‌های حامی آن به عنوان یکی از پرافتخارترین رخدادهای تاریخی کشورمان توصیف می‌شد اما در یک سالگی چنین رویدادی که بایستی منتظر نتیجه کار آن باشیم، سکوت معناداری از سوی دولت شاهد هستیم و برجام در میان دولتی‌ها، غریب می‌شود.

پس از اعلام تفاهم هسته‌ای بین ایران و ۱+۵، روزنامه‌های اصلاح‌طلب به طور ضمنی مردم را تشویق و ترغیب به گرفتن جشن کردند و بخشی از مردم تهران در منطقه ولیعصر و شهرک غرب به خیابان‌ها آمده و به پخش شیرینی و جشن و پایکوبی پرداختند.[۱]

صبح روز بعد نیز محمدجواد ظریف و تیم مذاکره کننده هسته‌ای در میان استقبال جمعی از همین مردم، وارد تهران شدند و همانجا بود که ظریف از لغو کامل تحریم‌ها درست در روز اجرای برجام خبر داد اما امروز بعد از گذشت یکسال شاهد عقب‌نشینی کامل دیپلمات‌های هسته‌ای کشورمان هستیم.[۲]

همه این موارد و استقبال‌ها نیز دستپخت و نتیجه همان هیجانات روزنامه‌های زنجیره‌ای اصلاح‌طلب بود که ظریف را در قامت قهرمانان تاریخی و همپایه «آرش کمانگیر» و «امیرکبیر» معرفی می‌کرد.

این درحالی است که بعد از توافق نیم‌بند ژنو نیز اصلاح‌طلبان با بیان اینکه بعد از ۱۲ سال پیروزی ارزشمندی به وجود آمده، مردم را به جشن و پایکوبی دعوت کردند. روزنامه زنجیره‌ای قانون در فردای شکل‌گیری توافق ژنو یعنی در ۴ آذرماه سال ۹۲ در سرمقاله خود این‌چنین نوشت: «تیم مذاکره‌کننده فعلی کشورمان با مرکزیت محمدجواد ظریف، به توافق بزرگی دست‌یافت. اینکه در این توافق ما دقیقاً چه دادیم و چه گرفتیم منظور نگارنده نیست. نکته این است که بازهم باید تأکید کرد که در سیاست هسته‌ای ما تغییری ایجاد نشده است اما نحوه مذاکره و دیپلماسی «ظریف ایران» تحت مدیریت جواد ظریف تغییر کرده است. نکته‌ای که باید موردتوجه این است که خوشحالی را نمی‌توان به‌صورت دستوری و با نام‌گذاری یک روز به‌عنوان جشن به مردم تحمیل کرد. مردم خود می‌دانند چه زمانی خوشحال شوند. درواقع جشن هسته‌ای امروز است.»[۳]

این احساس افتخار و بزرگنمایی برجام البته از سوی بدنه دولت و رسانه‌های حامی آن به‌طور مداوم به جامعه پمپاژ و همین موضوع سبب شد که انتظارات مردم نیز نسبت به گشایش اقتصادی افزایش یابد و جامعه نیز همچنان منتظر نتیجه تغییرات و وعده داده‌شده بماند.

حجت‌الاسلام حسن روحانی پیش از توافق هسته‌ای «محیط‌زیست»، «آب خوردن» و «ازدواج جوانان» را به این مسئله گره‌زده و گفته بود:‌ «ما وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود بعضی‌ها چشمانشان زیاد نچرخد. تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط‌زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود.» [۴]

رئیس‌جمهور بارها برجام را پیروزی عظیم ملت ایران نامید و پیشنهاد کرد ۲۳ تیرماه را روز «تعامل با جهان» نام‌گذاری کنند.[۵]

روحانی سپس در مراحل بعد برجام را آفتاب تابان نامید و گفت:‌ «برجام مثل یک آفتاب تابان است وقتی‌که فردی چشمش را ببندد می‌گوید که شب است و او باید چشمش را باز کند و ببیند که آفتاب است.»[۶]

دولت یازدهم ۱۹ بهمن و برای بزک برجام در افکار عمومی، مراسمی را با عنوان تجلیل از دست‌اندرکاران برجام برگزار کرد و روحانی به افرادی چون صالحی، ظریف و عراقچی مدال افتخار اعطا کرد اما بعد از مدتی صالحی منتقد برجام شد و روحانی در واکنش به انتقادات وی بیان داشت که رئیس سازمان انرژی اتمی در جایگاهی قرار ندارد که از برجام انتقاد کند.[۷]

«فتح‌الفتوح»، «آفتاب تابان»، «پیروزی عظیم ملت ایران»، «روز تعامل با جهان» و «شکستن همه زنجیرها» از جمله نام‌های افتخاری بود که دولت برای برجام در نظر گرفت و دست‌آخر روحانی بیان داشت که برجام را خدا آورده است. البته این افتخارات کم‌کم رنگ باخت و دیپلمات‌های هسته‌ای کم‌کم برای کاهش انتظارات مردم بیان داشتند که از اول هم قرار نبود که برجام به‌تنهایی گشایش اقتصادی ایجاد کند اما این موارد نتوانست عطش انتظارات مردم را برطرف سازد.[۸]

اینک درست در یک‌سالگی تصویب برجام، این سند تاریخی توابینی هم پیداکرده است. افرادی که در رأس هرم بودند و از برجام حمایت تام و تمام می‌کردند و اینک نسبت به نحوه اجرای آن هشدار می‌دهند و ابراز نگرانی می‌کنند. علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی یکی از توبه‌کنندگان است.

 وی ادعاهای اخیر مرکل و بان‌کی‌مون را بیانگر توطئه‌ای جدید علیه ایران دانسته و گفته است: «احساس می‌کنم در حال زمینه‌چینی و پخت‌وپز علیه ما هستند و باید گوش‌به‌زنگ باشیم.»[۹]

علی‌اکبر ولایتی عضو هیئت نظارت بر برجام نیز دو روز قبل از یک‌سالگی برجام گفت:‌ «آمریکایی‌ها آن‌طور که توقع می‌رفت و قول داده بودند به تعهداتشان عمل نکردند.»[۱۰]

حسن روحانی روز چهارشنبه ۲۳ تیرماه ۹۵ در سالگرد تصویب یک‌سالگی برجام اما به‌مانند سال گذشته قاطعانه سخن نگفت و بیان داشت: «برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به نفع همه کشورها و صلح، امنیت، ثبات و توسعه جهانی بوده و نقض آن به ضرر همه خواهد بود و هرکس بخواهد شروع‌کننده باشد، بازنده سیاسی درصحنه بین‌المللی است.»[۱۱]

آنچه از ظواهر امر پیداست، این واقعیت است که دولت می‌داند، نتوانسته پاسخگوی انتظارات و مطالباتی که خود در خصوص برجام به‌وجود آورده، باشد و بدین لحاظ گرفتن جشن برای دستاوردی که مسئولان دولتی نیز آن را تقریباً هیچ نامیده‌اند، به صلاح نیست. از سوی دیگر، دنبال کردن رویه گذشته و ایجاد حباب تبلیغاتی به‌وسیله پروپاگاندای رسانه‌ای اصلاح‌طلب و افتخارآمیز نامیدن برجام نیز به صلاح نیست؛ چراکه این حباب پیش از این‌ها ترکیده است و عرصه پیش رو تنها و تنها عرصه عمل است نه عملیات روانی و در اینجا نیز برپایی جشن‌های سوری نه‌تنها پاسخ نیست بلکه به وخامت اوضاع و تمسخر بیشتر افکار عمومی می‌گراید.

البته در آن زمان نیز بخش کوچکی از مردم برای پایکوبی آمدند و بسیاری نیز نسبت به جشن زودهنگام انتقاد داشتند. با این حال باید گفت آنچه امروز مردم ایران می‌خواهد ببیند، نتیجه عملی تمام وعده‌هایی که است که دولت از آن به‌عنوان یکی از پرافتخارترین رخدادهای تاریخی و ملی برای ایرانیان یاد می‌کرده است.