ناگفته‌های استاندار کهگیلویه‌وبویراحمد در خصوص ۲ سد در برنامه تلویزیونی مطرح شد

آوای جنوب

ناگفته‌های استاندار کهگیلویه‌وبویراحمد در خصوص ۲ سد
استاندار کهگیلویه و بویراحمد در برنامه تلویزیونی مسیر هر آنچه در خصوص ۲ سد ماندگان و‌ خرسان ۳‌ بود را توضیح داد.

طبق گفته کارشناس صدا و سیمای شبکه دنا برنامه مسیر این شبکه به خواسته استاندار و با حضور وی برگزار شد، استاندار کهگیلویه و بویراحمد در این نشست به سوالات مجری در خصوص دو سد خرسان ۳ و‌ماندگان پاسخ داد که در زیر می‌خوانید؛

قدردانی و تاکید بر خدمت به مردم

اول تشکر می‌کنم از مردم عزیز، دغدغه‌مندان محیط‌زیست و کسانی که واقعاً دلشان در گرو پایداری و دوام دنا می‌تپد. بنده نیز به عنوان فرزند دنا و به عنوان خادم مردم، نماینده عالی دولت و کارگزار دولت، وظیفه خودم می‌دانم که در خدمت مردم باشم. شما هم که فرمودید، به پیشنهاد خودِ جنابعالی، بله؛ دفاع از حقوق مردم یک وظیفه اصلی برای ماست.

پیگیری مطالبات مردم در حوزه‌های مختلف

حالا مطالبات مردم در هر زمینه‌ای که باشد یک بار مشکل آب دارند، یک بار مشکل راه، یک بار مسئله بهداشت، یک بار مسئله سدسازی، یک بار مسئله محیط‌زیست—هر دغدغه‌ای که مردم داشته باشند، ما طبق وظیفه قانونی، مکلفیم در جایگاهی که قرار داریم پیگیر مسائل و مشکلات مردم باشیم؛ آنجا که بتوانیم مشکل را حل کنیم، اقدام می‌کنیم، و آنجا که نیاز به انعکاس در سطح ملی باشد، حتماً از سطوح مختلف پیگیری خواهیم کرد.

سابقه تحصیلی و تجربیات مدیریتی

نکته دیگر این است که سوابق تحصیلی و کاری بنده نیز در همین حوزه‌هاست. تحصیلاتم اقتصاد است و حدود پانزده سال رئیس سازمان برنامه بودم، معاون استاندار بودم، استاندار هستم و مسئولیت‌های دیگری نیز داشته‌ام.

اهمیت توجیه کامل پروژه‌ها

یکی از نکاتی که همواره در تصمیم‌گیری‌های ما مؤثر بوده و باید به آن توجه شود، این است که هر پروژه جدیدی که شروع می‌شود، حتماً باید توجیه فنی، اقتصادی، مالی و از همه مهم‌تر توجیه زیست‌محیطی داشته باشد.

پیگیری دغدغه‌های مردم

بنابراین مردم خیالشـان راحت باشد که بنده به عنوان خدمتگزار آن‌ها، به‌ویژه پیگیر دغدغه‌ها و مطالباتشان هستم.

نقش انکارناپذیر دنا

موضع‌گیری خودم را اعلام کردم. ببینید، نقش دنا اصلاً نقشی انکارناپذیر است. اکوسیستم و منطقه حفاظت‌شده دنا یک منطقه بی‌نظیر است. زیست دنا یک ذخیره‌گاه ملی و میراث جهانی است.

ظرفیت‌های گیاهان دارویی

اینکه ما می‌گوییم یکی از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های ما بحث گیاهان دارویی است، خب از مجموع بیش از هزار و دویست گونه گیاه دارویی، چهارصد و هفتاد و پنج گونه آن در استان ماست و تمرکز این‌ها بر ذخیره‌گاه دنا قرار دارد.

نقش دنا در تولید گیاهان دارویی و منابع آب

یعنی اگر ما این‌قدر نقش‌آفرینی در تولید گیاهان دارویی داریم—به طوری که سی‌ونه درصد گیاهان دارویی را به عنوان یک ظرفیت مطرح می‌کنیم—منشأ آن دناست. یا وقتی می‌گوییم ما ده درصد روان‌آب‌های کشور را داریم و سالانه یازده‌هشت میلیارد مترمکعب روان‌آب تولید می‌شود، این یک ظرفیت مهم برای کشور و استان ماست، و یکی از منشأهای اصلی آن دنا است.

دنا و اصالت فرهنگی مردم

دنا نقش‌اش در اصالت و فرهنگ حماسی مردم، در اشعار، در آداب و رسوم کاملاً مشخص است. تمام ایلاتی که در این منطقه هستند—چه ایلات ل‌زبان و چه ایلات قشرهای‌زبان همه دنا را به‌عنوان بخشی از اصالت خودشان می‌دانند.

اهمیت دنا در تأمین آب و اکوسیستم

از همه این‌ها گذشته، دنا در تأمین آب سه میلیون نفر نقش مستقیم دارد. در اکوسیستم منطقه نیز، اگر از شمال کشور، از تهران، به سمت جنوب حرکت کنید، تقریباً تا رسیدن به دنا، مناطق عمدتاً شبیه مناطق کویری هستند یا مناطق کویری‌اند. بعد از دنا هم که به سمت جنوب می‌روید، شرایط مشابهی وجود دارد. در واقع، از شمال به جنوب، تنها همین منطقه وجود دارد.

نگرانی از تأثیرات سدسازی

بنابراین اگر خدای‌نکرده تصمیمی اتخاذ شود که بر اکوسیستم منطقه دنا اثر بگذارد، دغدغه مردم و طرفداران محیط‌زیست کاملاً منطقی است. سؤال اساسی این است: اگر سدی در منطقه ساخته شود، مثل سد آن و دنا که در حاشیه دنا قرار دارد، احداث چنین سدی باعث تغییر دمای هوا خواهد شد و به طور متوسط سه تا چهار درجه گرم‌تر خواهد شد.

پیامدهای افزایش دما و کاهش بارش

این افزایش دما، نتیجه‌اش این است که کاهش بارش را خواهیم داشت؛ برف کمتر می‌بارد، باران کمتر می‌بارد و به مرور زمان، نقش‌آفرینی‌ای که دنا اکنون دارد، از دست می‌دهد و دیگر نمی‌تواند نقش‌هایی را که تاکنون ایفا کرده، ایفا کند.

از مسئله استانی تا اهمیت ملی

در چنین صورتی، دیگر مسئله تنها مسئله استان کهگیلویه و بویراحمد نیست، بلکه یک مسئله ملی است. آن زمان همه مردم کشور و همه مسئولین باید نسبت به این موضوع حساس باشند. لذا ما پیگیری‌ها و مخاطرات امروز را از همین جنبه مطرح کردیم.

ضرورت پاسخ شفاف ملی

واقعاً باید یکی در سطح ملی پاسخ دهد که آیا احداث سد بر اکوسیستم منطقه ارزشمند دنا تأثیر منفی دارد یا نه. اگر تأثیر منفی دارد، باید اعلام شود تا به نتیجه‌ای واحد برسیم که همه آن را باور کنند.

تشکیل تیم کارشناسی و اطلاع‌رسانی

برای این منظور، نیاز است که یک تیم متشکل از سازمان برنامه و بودجه کشور، محیط‌زیست، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، اعضای شورای عالی آب، متخصصین ذی‌صلاح، پژوهشگران و مشاورین مربوطه واقعاً روی این موضوع کار کنند.

ماحصل بحث‌شان باید هم به مردم ارائه شود، هم در تلویزیون مطرح شود و میزگرد برگزار شود. اگر تأثیر منفی ندارد، دغدغه مردم کاهش یابد و اگر تأثیر منفی دارد، همه کمک کنند تا آسیب احتمالی به مردم استان رفع شود.

سابقه سد خرسان ۳ و مسائل زیست‌محیطی

سابقه سد خرسان ۳ به دهه هشتاد برمی‌گردد که در دستور کار محیط‌زیست و وزارت نیرو قرار گرفته، و از ابتدا مسائل و مشکلات زیست‌محیطی پروژه مطرح بوده است. این مسائل می‌تواند برای جوامع محلی، محیط‌زیست و حتی آثار باستانی و مناطق میراثی که هنوز اکتشاف نشده، اثرگذار باشد.

ارزش آثار باستانی منطقه

اشیای باستانی‌ای که می‌تواند در آن منطقه وجود داشته باشد، موضوع مهمی است. بر اساس آخرین برآوردها، بیش از پنجاه هزار قطعه و شیء باستانی در این منطقه وجود دارد. در دو ماهی که از اکتشاف آن گذشته، حدود دو هزار قطعه شناسایی شده است.

و ارزش این اشیای باستانی، برآورد شده بالغ بر پانصد میلیون دلار مطرح شده است.

پیامدهای اجتماعی و فرهنگی پروژه

امامزاده‌هایی که آنجا زیر آب می‌روند، هفده روستایی که متعلق به ما و استان چهارمحال و بختیاری است و زیر آب خواهند رفت، اراضی کشاورزی و اینکه هفتاد درصد سطح دریاچه در استان ما قرار دارد—همه این‌ها مسائل و مشکلاتی هستند که مترتب بوده‌اند. به همین دلیل هم بود که به‌راحتی مجوز زیست‌محیطی این پروژه داده نشده است.

هدف اولیه و تغییر کاربری پروژه

در ابتدا هدف احداث سد، نیروگاه برق‌آبی بوده؛ یعنی سد ساخته شود تا برق تولید کند و مخزن سد حدود هشتصد و پنجاه میلیون مترمکعب ذخیره داشته باشد. اما به مرور، بحث تأمین آب شرب هم به این مخزن اضافه شد. در حال حاضر، طبق نقشه و مشخصات موجود، حجم مخزن برای این سد حدود یک میلیارد و صد و هشتاد و پنج میلیون مترمکعب پیش‌بینی شده است و پروژه در بیش از دو دهه گذشته پیشرفت کرده است.

مسائل مربوط به مجوز محیط‌زیست

وزارت نیرو در یک مقطعی بدون مجوز محیط‌زیست کار را آغاز کرده و این پروژه در زمره پروژه‌هایی قرار گرفته که شروع شده‌اند اما مجوز محیط‌زیستی ندارند. یک کارگروه ملی پروژه‌های فاقد مجوز و دارای پیشرفت فیزیکی را بررسی می‌کرد و تصمیم‌گیری نهایی را موکول به تصویب هیئت وزیران کرده است.

پیشرفت پروژه و نقش استاندار

لذا پروژه عملیاتش تداوم پیدا می‌کند. بر اساس آخرین گزارش‌ها، پروژه حدود چهل درصد پیشرفت فیزیکی دارد. سد خرسان و سد سم، پروژه‌هایی هستند که مقدمات و مسائل آن‌ها بیش از یک دهه مطرح بوده است. از زمانی که ما وارد استان شدیم و در تداوم مطالبات مردم استان، این مسائل نیز توسط مردم مطرح شد.

تعهد استاندار به حفاظت از دنا

ما نیز همان نکاتی را که اشاره کردیم اینکه ما خودمان فرزند دنا هستیم و وظیفه داریم و باور داریم که نباید اقدامی انجام شود که منجر به آسیب به دنا شود—به‌طور جدی مطرح کردیم.

بر اساس آخرین گزارش‌ها، پروژه حدود چهل درصد پیشرفت فیزیکی دارد. سد خرسان و سد سم پروژه‌هایی هستند که شاید بیش از یک دهه است که بحث شروع، مقدمات و مسائل آن‌ها مطرح بوده است.

از وقتی که ما وارد استان شدیم و در تداوم مطالبات مردم عزیز استان، این مسائل نیز مطرح شد، ما هم همان نکاتی را که اشاره کردیم—اینکه ما خودمان فرزند دنا هستیم و باور داریم نباید اقدامی انجام شود که منجر به آسیب به دنا گردد—به‌طور جدی مطرح کردیم.

مکاتبات با رئیس‌جمهور و توجه به کارشناسی

من به برخی مکاتبات اشاره می‌کنم. مثلاً در اوایل آذرماه سال گذشته، نامه‌ای شخصاً به جناب آقای دکتر پزشکیان، ریاست محترم جمهوری، ارسال کردم. ایشان همواره در شعارهای انتخاباتی و پس از شروع مسئولیت خود، تأکید داشتند بر اهمیت نظرات و دیدگاه‌های کارشناسی، و به ما کارگزاران توصیه کردند که تصمیمات باید مسائل مناطق و تأثیرات زیست‌محیطی را در نظر بگیرند.

رویکرد رئیس‌جمهور در تصمیم‌گیری

نکته مهم‌تر که لازم است به مردم منتقل شود این است که آقای رئیس‌جمهور حتی در جلسات تصمیم‌گیری، اولین سوالی که مطرح می‌کنند این است: «آیا اجرای این تصمیم چقدر در حل مشکلات مناطق محروم و اقشار کم‌درآمد تأثیر دارد؟»

تصمیم‌گیری زمانی انجام می‌شود که اطمینان حاصل شود سیاست‌ها و برنامه‌های دولت به کدام بخش از جامعه اصابت می‌کند و کدام بخش را منتفع می‌سازد. ایشان شعار داده‌اند که «من آمده‌ام صدای کسانی را که صدایشان تا الآن شنیده نشده، بشنوم.»

بازدید از مناطق محروم و اهمیت موضوع

ما هنوز هم در برخی مناطق استان خودمان حضور پیدا می‌کنیم؛ مناطقی بکر که برخی مواقع حس تازه کشف‌شده بودن را منتقل می‌کنند. اخیراً مسیر مارون به دیشموک را طی کردیم؛ در فاصله حدود پنجاه و شش تا هفتاد و هشت کیلومتر، بیش از پنج و نیم ساعت طول کشید. در این مسیر، روستاها و مناطقی وجود داشتند که عمق محرومیت در آن‌ها کاملاً مشهود است.

تأکید بر دغدغه‌های محیط‌زیستی مردم

رئیس‌جمهور بر اهمیت مباحث کارشناسی تأکید دارد. در این جلسه نیز دغدغه مردم—به ویژه طرفداران محیط‌زیست—در خصوص آثار منفی احداث سد بر بناها و زیست دنا مطرح شد و نامه مربوطه به حضور رئیس‌جمهور ارائه گردید.

نقش مدیران ارشد در پیگیری پروژه

ما مدیران ارشد خوبی داریم. آقای دکتر هاشمی، فرزند محترم استان و مشاور معاون اول رئیس‌جمهور، در این مسیر همراهی کردند. سوابق و مکاتبات جمع‌بندی شد و نامه‌ای به اسم ایشان نیز ارسال شد.

ارجاع موضوع به معاون اول و دستور بررسی

ایشان طی نامه‌ای موضوع را به معاون اول محترم رئیس‌جمهور ارجاع دادند و معاون اول دستور داد پیشنهادی که استاندار کهگیلویه و بویراحمد داده، بررسی شود و نتیجه آن سریعا اعلام گردد.

مکاتبات با نهادهای مختلف

مکاتبات لازم با سازمان برنامه و بودجه، وزارت‌های مختلف و سازمان محیط‌زیست انجام شد. در تمام مکاتبات، نسخه‌ای به رئیس‌جمهور، معاون اول و سایر مسئولین ارائه شد و یکی از نسخه‌ها نیز به سازمان محیط‌زیست داده شد.

نظر سازمان محیط‌زیست تاکنون این است که هیچ‌گونه مجوز قطعی برای پروژه صادر نشده است.

نامه مفصل به معاون اول و درخواست توقف موقت

اوایل آبان ماه امسال، در ادامه پیگیری‌ها، نامه مفصلی در پنج تا شش صفحه خدمت جناب دکتر عارف، معاون اول محترم رئیس‌جمهور، نوشته شد. در این نامه مروری بر سوابق سد خرسان و موانع و مشکلات آن انجام شد. در چهارده تا پانزده بند، مسائل زیست‌محیطی، آسیب‌های وارد بر منطقه، روستاهایی که زیر آب می‌روند و سایر دغدغه‌های مردم و ما منعکس شد.

در انتهای نامه، درخواست شد که با تعیین تکلیف ابهامات و ایرادات زیست‌محیطی، عملیات اجرایی سدهای خرسان ۳ و ماندگار متوقف شود.

دستور رسمی وزیر نیرو برای بررسی

بر اساس دستور معاون اول رئیس‌جمهور، جناب آیت‌الله علی یاوری، وزیر محترم نیرو، مکاتبه شد:

«با سلام، لطفاً با فوریت و با همکاری دستگاه اجرایی وزارت کشور، سازمان برنامه و بودجه، وزارت جهاد کشاورزی، استانداران محترم اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان، سازمان حفاظت محیط زیست بررسی و ضمن اقدام لازم، نتیجه را اعلام فرمایید.»

تاکید رئیس‌جمهور بر اهمیت مسائل زیست‌محیطی

به محض حضور در خدمت آقای رئیس‌جمهور، مسائل و تبعات موجود مطرح شد و پیگیری‌هایی که انجام شده بود، ارائه شد. ایشان همواره تأکید دارند که اگر پروژه‌ای اجرایی شود، باید مسائل زیست‌محیطی و تبعات اجتماعی آن، به ویژه در مناطق محروم، مدنظر قرار گیرد.

مشارکت نمایندگان و نهادهای کارشناسی

این دغدغه علاوه بر اینکه توسط ما منعکس شد، توسط نمایندگان محترم مانند آقای دکتر تاجگردان و دکتر بهرامی و سایر عزیزان نیز مطرح شد. رئیس‌جمهور در آخرین جلسه تأکید کردند که دانشگاه‌های برتر کشور و مشاورین پروژه‌ها را با لحاظ پیشنهادات موجود بررسی کنند.

هدف این بررسی‌ها این است که پروژه‌ها آثار زیست‌محیطی نداشته باشند و تبعات اجتماعی ایجاد نکنند؛ همه این موارد باید در تصمیم‌های نهایی لحاظ شود.

پیگیری مجدد و مطالعات جامع محیط‌زیستی

با توجه به اینکه دغدغه مجدد در مردم ایجاد شد، نامه‌ای به رئیس دفتر محترم رئیس‌جمهور ارسال شد تا توجه ویژه‌ای به این موضوع صورت گیرد. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور باید بر اساس مطالعات جامع و دقیق اعلام کنند که پروژه چه تأثیری بر محیط زیست دنا و زیست دنا دارد.

همچنین پیشنهاد شد که ادامه عملیات اجرای این پروژه‌ها، در صورت صلاحدید رئیس‌جمهور، منوط به اجرای دستور دکتر عارف توسط دکتر علی‌آبادی و کمیته مربوطه باشد.

موقعیت جغرافیایی و اهمیت مخزن

لازم به ذکر است که محل احداث سد ماندگان در استان اصفهان است و نه در استان چهارمحال و بختیاری، یعنی هر دو نقطه اجرایی خارج از استان ما هستند، اما هفتاد درصد مخزن در استان ما قرار دارد.

رویکرد حل مسئله از طریق مذاکرات و شفاف‌سازی

ما باید قائل باشیم که مسائل و مشکلات تنها از طریق مذاکرات حل شوند. خدای‌نکرده نمی‌شود که تیمی جمع شود و صرفاً دستور تعطیلی پروژه بدهد. وظیفه ما به عنوان کارگزار دولت و خادم مردم این است که دغدغه‌ها و مسائل مردم را بشنویم، منعکس کنیم، مکاتبه کنیم و پیگیری کنیم.

این دیدگاه‌ها باید در محافل مختلف، جلسات، جمع نخبگان و اصحاب رسانه منتشر و اطلاع‌رسانی شود.

بررسی کارشناسی محیط‌زیست

محیط‌زیست اخیراً اعلام کرده است که یک تیم کارشناسی در حال بررسی است و نظر نهایی خود را اعلام خواهد کرد. همان‌طور که اشاره شد، دستور دکتر عارف به جناب آقای دکتر علی‌آبادی نیز موجود است. ما امیدوار هستیم که تصمیم‌گیری در این خصوص سریعاً انجام شود و نتیجه به اطلاع مردم برسد.

اهمیت اعلام مرجع قانونی

اگر مرجع قانونی و علمی اعلام کند که سطح احداث پروژه هیچ تأثیری بر محیط‌زیست دنا ندارد، اقدامات لازم انجام خواهد شد و همراهی صورت می‌گیرد. در غیر این صورت، اگر جمع‌بندی نشان دهد که پروژه آسیب‌رسان است، همه باید دست به دست هم دهند، زیرا این یک مسئله ملی است.

ضرورت اقناع ملی و استانی

در مکاتبه‌های رسمی تأکید شده است که سازمان محیط‌زیست بر اساس مطالعات علمی پاسخ خود را ارائه دهد. این پاسخ‌ها باید هم سطح ملی و هم سطح استانی را اقناع کند. پروژه‌های آب مسائل ملی هستند و هر نظریه یا تصمیمی باید توانایی اقناع مردم و مسئولان را داشته باشد.

پیگیری مستمر و پاسخ نهایی

پروژه‌ها پروژه‌های ملی هستند و تصمیم‌گیرندگان نیز مسئولین ملی و سایر مراجع ذی‌ربط هستند. پاسخ نهایی باید بر اساس مطالعات دقیق مشخص کند که آثار زیست‌محیطی پروژه‌ها به چه صورت است. تا کنون، پاسخ قطعی درباره محیط‌زیست سد خرسان ۳ اعلام نشده است.

تعهد به مردم و پیگیری مستمر

بنابراین، وظیفه داریم کماکان در کنار مردم باشیم. تا زمانی که پاسخ‌ها توسط مراجع ملی داده نشده و دغدغه مردم مرتفع نشده، ما باید اعتماد و باور مردم را حفظ کنیم. همانند مردم، ما نیز دغدغه‌مند هستیم و مسائل آن‌ها را پیگیری خواهیم کرد و نشست‌های بعدی برای بررسی موضوع برگزار خواهد شد.