گفتگو با مهندس سیف الله جشن ساز : بعد از جنگ همه را فراموش کردند + تصاویر

بعد از هجرت از بازسازی، با من نا مهربانی کردند ؛ رتیه من در نقت D بود که به رتبه ۷ تنزل دادند!/ مناطق نقت خیز یک سازمان بسیار گسنرده است به طوری که برخی از وزارتخانه های کشور در حد معاونت این شرکت هستند/با روند تولیدی که شرکت نفت در زمان شاه در پیش گرفته بود به ازای تولید هر ۴ بشکه نفت، یک بشکه در سال های بعد از دست می رفت./باید قبول کرد که مهد دانش نفت در جنوب متمرکز شده است

آوای جنوب؛

فارغ از هیاهو ها و کثرت ورود و خروج نامه ها و کارتابل ها به اتاق، در یکی از روزهای سرد زمستان به گفت و گو در باره مناطق نقتخیز جنوب می نشیند. سیف الله جشن ساز مسول ستاد بازسازی در زمان جنگ،مدیریت اداره حفاری مناطق نفتخیز،مدیرعامل شرکت ملی حفاری،مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب،مدیرعامل شرکت ملی نفت،مدیرعامل شرکت نیکو جرسی از جمله عنوان هایی است که در باره وی یه کار برده می شود. معاون اسبق وزیر نفت از جنگ شروع می کند و در پایان به توانایی مهندسان مناطق در توسعه میادین نفتی،نیروی انسانی به روز اشاره می کند و البته به راهکارهایی می رسد که می تواند در افزایش راندمان مناطق نفتخیز موثر باشد.

*اولین سمت شما در مناطق به دفاع مقدس بر می گردد. موافقید از آن روزها شروع کنیم ؟

بله، از سال ۱۳۶۴ مسول ستاد بازسازی و پدافند غیرعامل مناطق نفتخیز بودم. این سمت به این دلیل ایجاد شد که عراق از یک مقطع زمانی ( اوایل سال ۶۴ ) به علت این که نتوانسته بود صادرات نفت را متوقف کند استراتژی خود را تغییر داد و به جای حمله به خارک تصمیم گرفت سرچشمه های صادرات نفت یعنی تاسیسات نفتی خوزستان را بمباران کند لذا بمباران های تاسیسات به ویژه مراکز بهره برداری و واحدهای نمک زدایی در دستور کاز رژیم بعث قرار گرفت.

وجود بیش از ۹۵ واحد نفتی اعم از واحدهای بهره برداری،نمک زدایی،گاز مایع و … در مناطق توجه عراق را به خود جلب کرده بود که روزانه بیش از دو میلیون نفت تولید می کردند.خط دهی غرب به عراق در این میان هویدا بود به طوری که بمباران ها خیلی دقیق انجام می شد که پایه و اساس ان نقشه هایی بود که غربی ها پس از بیرون رفتن خود از صنعت نفت در اختیار صدام قرار داده بودند.

به هر صورت جنگنده های عراقی با بمب های لیزری که کشور فرانسه در اختیار آن ها قرار داده بود حمله به تاسیسات را آغاز کردند. به قدری هم دقیق بمباران ها را انجام می دادند که گویی برای هر کارخانه یک گروه مجرب اقدام به شناسایی و معرفی نقاط ضعف برای بمباران ها در نظر گرفته شده بود.

*این حملات هوایی چه تاثیری در تولید نفت داشت؟
به یاد دارم عراق با چند پرواز مهندسی شده ، بمباران ها را از اهواز آغاز کرد و پس از عبور از اهواز،کرنج،امیدیه،گچساران،بی بی حکیمیه را مورد هدف قرار دادند و میزان تولید از ۲ میلیون بشکه به ۷۰۰ هزار بشکه در آن روز کاهش پیدا کرد. بر همین اساس بازسازی ها به عنوان ضرورتی لازم در دستور کار قرار گرفت و گروهی از مهندسان زبده و کارکنان پرتلاش نفت برای این منظور ستاد بازسازی را تشکیل دادند.

این سازمان نوپا باید دارای انعطاف پذیری بالا و ویژگی های دیگری همچون واکنش سریع و ابتکارات تعمیری می بود که خوشبختانه چنین خصوصیاتی در این ستاد وجود داشت. مسولیت ستاد هم بر عهده دکتر عاصمی پور بود؛ ایشان انسان خوش فکری بودند که ساختار ستاد بازسازی را شکل دادند.

چینش ساختار و مسولیت ها به حدی مطلوب بود که افراد حاضر در این ستاد وظایف خود را می دانستند و با روحیه ای جهادی اجازه قطع و کاهش تواید نفت را نمی دادند.

پس از هر حمله هوایی گروهی مشغول خاموش کردن آتش می شدند و گروهی دیگر به طور همزمان امور تعمیری را انجام می دادند لذا اساس کار، تولید ضربتی و به مدار تولید آوردن کارخانه با کمترین امکانات بود تا سال ۶۸ که اتش بس شد.

همین ستاد توانست تولید را سر پا نگه دارد هر چند که وزیر وقت با این ستاد نامهربانی کرد و همه را برکنار کردند. در حالی که باید از افراد این ستاد تقدیر می کردند اما به هر شکل زحمت کشان این ستاد را به گوشه کشاندند.

*قبول دارید که نقش مناطق در جنگ مغفول مانده است؟
تا حدودی موافقم؛ زمان دفاع مقدس مناطق نفتخیز دو ماموریت بزرگ داشت؛چون ثروتمند ترین سازمان منطقه بود بیشتر امور تدارکاتی و پشتیبانی جنگ و جبهه ها به عهده مناطق بود؛ خودرو؛کاروان،ماشین آلات سنگین،قطعات صنعتی،استراحتگاه و مواردی از این دست را در اختیار جبهه ها قرار می دادیم. نقش دیگر مناطق نگهداشت تولید بود؛ فعالیت در تاسیسات در آن برهه بسیار خطرناک بود به طوری که خیلی از همکاران ما در همین تاسیسات به درجه شهادت نائل شدند. حضور در خارک اختیاری بود ولی با این وجود، اکثریت باقی مانده بودند زیرا به اسلام و انقلاب پایبند بودند. در آن زمان خارک جزو مناطق نفتخیز بود که نشان دهنده فراگیری روحیه جهادی کارکانان مناطق است.

متاسفانه مناطق نفتخیز یکی از سازمان های مظلوم در دوران دفاع مقدس بود و است؛ این سازمان با وجود خدمات بزرگی که به جنگ و اقتصاد ارائه داد در سایه باقی مانده و کسی از نقش مناطق در ۸ سال دفاع مقدس نمی گوید. تولید فلات قاره تا حدودی تولید را تعطیل کرده بود و بار تولید به عهده مناطق بود.

*پس از پایان جنگ چه کردید؟
بعد از هجرت از بازسازی، با من نا مهربانی کردند ؛ رتبه من در نفت D بود که به رتبه ۷ تنزل دادند! من را ۱۰ رتبه تنزل دادند و یک سمت معمولی دادند. بعد از آن به اداره حفاری مناطق رفتم و پس از حضور در چند سمت میانی و ارشد در سال ۷۸ مسولیت اداره حفاری مناطق نفت خیز را به من سپردند. در سال ۸۲ هم به سمت مدیرعاملی شرکت ملی حفاری منصوب شدم. سال ۸۴ هم حکم مدیرعاملی شرکت ملی مناطق نفتخیز صادر شد تا اواخر سال ۸۶ که با حکم مهندس نوذری مدیرعامل شرکت ملی نفت شدم.سپس به نیکو رفتم و در نهایت به شرکت ملی نفت بازگشتم.

*ویژگی های مناطق را در چه شاخص هایی می توانید خلاصه کنید؟
مناطق نقت خیز یک سازمان بسیار گسترده است به طوری که برخی از وزارتخانه های کشور در حد معاونت این شرکت هستند؛ این سازمان قدیمی ترین و اولین سازمان اداری کشور است که در سال ۱۳۰۶ شمسی تاسیس شد. گستردگی بسیار زیادای دارد. یک سوی شرکت، استان کهکلویه و بویر احمد، یک سوی آن استان بوشهر،سوی دیگر آن استان ایلام و بخش مهم آن در استان خوزستان است. ۸۳ درصد از تولید نفت کشور هم از مناطق است و البته بخشی از گاز . کار به لحاظ فنی گسترده، از جهت مدیریتی مهم و استراتژیک و از منظر اقتصادی مهم ترین شرکت پولساز کشور است. کار کردن در مدیریت مناطق کار ساده و سطحی نیست و باید با دید کلان در این سازمان رفتار کرد. اما نکته مهم تر فرهنگ سازمانی مناطق است که مختص خودش است. مدیرانی که به این سازمان آمدند اگر توانستند با این فرهنگ خو کنند و مدیریت کنند موفق بوده اند در غیر این صورت عملکرد خوبی را از خود به جای نگذاشته اند.

*عملکرد چه مدیری در مناطق نفتخیز را می پسندید؟
به لحاظ تعداد پروژه آقای تولایی. از نگاه برگرداندن نظم و انضباط سازمانی آقای بهشتیان و به جهت حجم زیاد کار آقای آقایی کارهای بزرگی را انجام دادند. آقای عاصمی پور هم که دیگر نیازی به تعریف ندارند و روزهای جنگ به خوبی می تواند از نقش ایشان پرده برداری کند.البته نا گفته نماند همه آقایانی که در مناطق بودند زحمت کشیدند.

*این را قبول دارید که هرگاه کلید واژه تولید صیانتی مطرح می شود خود به خود اذهان سمت مناطق می رود؟
خب محوری ترین نقش مناطق تولید صیانتی است. تولید که کار ساده ای است و پیش از پیروزی انقلاب هم تولید تا مرز ۶ میلیون بشکه هم صورت می گرفت اما مهم صیانت از تولید است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی محقق شد.مطالعاتی در سال های دهه ۵۰ انجام گرفته بود که براساس آن باید تزریق به مخازن صورت می گرفت؛ این گزارش ها در آرشیو وجود دارد و در یکی از مهم ترین بندهای آن آورده شده بود که با روند تولیدی که شرکت نفت در زمان شاه در پیش گرفته بود به ازای تولید هر ۴ بشکه نفت، یک بشکه در سال های بعد از دست می رفت. یعنی یک چهارم تولید از بین می رفت.
دو مساله مطرح است یکی این که باید تزریق گاز به برخی میادین صورت می گرفت و دیگری آن که نباید تولید در میدان های دیگر به بالاترین سقف خود می رسید. در مناطق روی این موضوع حساس بودیم و سعی داشتیم این موضوع را در دستور کار قرار دهیم. باید دو راهبرد در مناطق اجرایی شود که مهم ترین آن پیاده کردن تکنولوژی های روز و نوین برای افزایش تولید است. هم چنین باید ضریب بازیافت را در مخازن افزایش یابد. گفته می شود معدل ضریب بازیافت ۲۷ درصد است. این عدد کمی است و اگر یک درصد هم افزایش یابد رقمی حدود ۶ میلیارد بشکه به ذخایر قابل استحصال ما اضافه می شود. با توجه به افزایش مصرف نفت در دنیا و توسعه چرخه صنعتی جهان،این رقم سود شگفت انگیزی را عاید کشور می کند.مطالعات مخازن باید جدی تر شود زیرا مخارن ما یونیک است.

*این کار باید به دست شرکت های خارجی انجام شود یا از سوی کارشناسان داخلی هم قابل انجام است؟
در مناطق نفت خیز جنوب کارشناسان بزرگی وجود دارند که در این امور سرآمد هستند به نظر من مهندسان جنوب می توانند در این عرصه افتخارات بزرگی را رقم بزنند.

*فکر می کنید مناطق نفتخیز جنوب می تواند در پروژه های توسعه ای نقش اول را ایفا کند؟
در باب فعالیت های مناطق نفت خیز جنوب و نقش مهم آن در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور همین بس که پروژه های در دست شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در زمره با کیفیت ترین و مهم ترین پروژه های نفتی خاورمیانه و جهان قرار دارد. در طول فعالیت این شرکت پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران کارشناسان مجرب و باتجربه این شرکت پروژه هایی را تعریف و اجرا کرده اند که از جهات گوناگون باید مورد بررسی قرار گیرد.
به عنوان نمونه توسعه میدان نفتی آزادگان یکی از افتخاراتی است که تحقق آن مرهون برنامه ریزی های دقیق و بی نقص مهندسان این شرکت بوده است. میدان نفتی آزادگان که از نظر حجم ذخایر و وسعت یکی از میادین بزرگ نفتی جهان به شمار می رود در گیر و دار قرارداد آن،به مشکلات بزرگی بر خورد؛ شرکت ژاپنی اینپکس از اجرایی کردن پروژه سر باز زد و در جلسه ای با نهایت سردرگمی،تحریم ها را عامل خروج خود از این میدان دانست تا “رهایی آزادگان “به دست مناطق محقق شود. ما نیز در برنامه ریزی هایی که برای توسعه این میدان داشتیم کار را به مناطق سپردیم که در نهایت به نقطه ای منتج شد که تولید زودهنگام و پایدار از این شرکت به میزان نفت تولیدی کشور اضافه شد. اجرای این دست پروژه ها در مناطق نفتخیز جنوب سکه رایجی شده است و می توان به جرات ادعا کرد مهندسان ایرانی بهترین ها در دنیا هستند.

باید قبول کرد که مهد دانش نفت در جنوب متمرکز شده است و آشنایی دقیق مهندسان این شرکت با مبانی تولید،مخزن،توسعه،قراردادهای نفتی،بهره برداری و … مهم ترین ویژگی مناطق نفتخیز در صنعت نفت کشور است. هر جا که مناطق خودش به توسعه مخازن و میادین روی آورده است چنان عملکرد مثبتی را از خود به جای گذاشته است که جای هیچ گونه بحثی نگذاشته است؛ هرجا هم که پروژه ای به اشتباه اجرا شده است نسبت به تدوین گزارش های فنی و دقیق در باره این اشتباهات عمل کرده است.چندین پروژه از سوی برخی از شرکت ها در نفت به مرحله اجرا درامده است که با انتقادات زیادی همراه بوده است. به یاد دارم در دهه ۷۰ پروژه ای در گچساران به مرحله اجرا درآمد که بار مالی سنگینی را به نفت تحمیل کرد. در همان ایام کارشناسان جنوب این پروژه را غیر فنی و اهداف آن را غیر قابل دستیابی دانستند اما آن ها را به سیاسی کاری محکوم کردند؛ پس از آغاز به کار این پروژه همگان به استدلال های کارشناسی جنوب پی بردند اما کار از کار گذشته بود و صنعت نفت متعهد به پرداخت میلیون ها دلار به یک شرکت کانادایی شده بود. از این قیبل مثال ها فراوان است ولی غرض از مطرح کردن چنین بحثی این بود که ظرفیت فنی بی نظیری در نفت وجود دارد که در جهت تامین منافع انقلاب و نظام اسلامی و حقوق مردم حرکت می کند.