مأموریت ناتمام جمع‌آوری فلرهای نفتی در خوزستان

آوای جنوب
اهواز هنوز زیر آسمان خاکستری نفس می‌کشد؛ گردوغبار از شرق می‌آید و شعله‌های فلر از غرب. در حالی‌که دولت وعده جمع‌آوری گازهای مشعل را داده، بیش از ۳۰۰ فلر نفتی همچنان در خوزستان فعال‌اند و هوای جنوب را به آتش می‌کشند.
هشتم آبان محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور جمله‌ای گفت که بارها در جنوب تکرار شده است:
«اهواز یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران است؛ گردوغبار و فلرهای نفتی دو عامل اصلی‌اند.»
این سخن، گرچه تازه نبود، اما در استانِ وعده‌های زیست‌محیطیِ ناتمام، یادآور زخمی قدیمی بود.
فلرهایی که همچنان می‌سوزند
استاندار خوزستان، سیدمحمدرضا موالی‌زاده، تابستان امسال بارها از ضرورت جمع‌آوری فلرهای نفتی گفته بود. او در تیرماه اعلام کرد بیش از ۳۰۰ فلر فعال در استان، عامل مستقیم آلودگی و بیماری‌های تنفسی‌اند.
اما خوزستان، همان خوزستانی است که از سال ۱۳۹۶ تاکنون، ده‌ها وعده برای «خاموشی فلرها» شنیده است؛ از قرارداد ۳.۲ میلیارد دلاری دولت وقت تا مصوبه‌های بدون نتیجه‌ی پس از آن.
در بهمن ۱۳۹۹، بیژن زنگنه گفته بود «تا ۱۴۰۱ همه فلرها خاموش می‌شوند»؛ سه سال گذشته و شعله‌ها هنوز روشن‌اند. در بهمن ۱۴۰۲ نیز شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب وعده داد تا پایان ۱۴۰۴، هیچ فلری فعال نماند. اما کارشناسان می‌گویند واقعیت میدانی چیز دیگری است

شکاف میان سیاست و اجرا
طبق قانون برنامه ششم توسعه، دولت موظف بود تا پایان ۱۴۰۰، ۹۰ درصد گازهای مشعل را جمع‌آوری کند؛ اما گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد این هدف «عملاً محقق نشده» است.
در این گزارش، سه دلیل اصلی شکست ذکر شده است:
نبود سازوکار انگیزشی برای شرکت‌های نفتی،
ضعف مدل‌های اقتصادی در بازیافت گاز،
و کمبود منابع مالی پایدار برای پروژه‌های زیست‌محیطی.
به گفته کارشناسان محیط‌زیست، ایران سالانه حدود ۳۴ میلیارد دلار عدم‌النفع انرژی از سوزاندن گازهای فلر متحمل شده است — رقمی معادل درآمد چندین پالایشگاه متوسط.
خوزستان در معادله ژئوپلیتیک انرژی
خوزستان نه‌تنها قلب تپنده‌ی انرژی ایران، بلکه یکی از نقاط حساس ژئوپلیتیکی غرب آسیاست.
در حالی که کشورهای نفت‌خیز حوزه‌ی خلیج فارس با فناوری‌های جذب و بازیافت گاز به دنبال کاهش ردپای کربن هستند، ایران هنوز درگیر پروژه‌هایی است که سال‌ها روی کاغذ مانده‌اند.
فعالیت فلرها در مجاورت تالاب هورالعظیم و مناطق مرزی با عراق، پیامدهایی فراتر از آلودگی هوا دارد — از تهدید سلامت عمومی تا افزایش تنش‌های زیست‌محیطی در سطح منطقه.
به گفته‌ی کارشناسان، این وضعیت، چهره‌ی ایران را در «دیپلماسی اقلیم» جهان مخدوش می‌کند؛ جایی که رقابت، دیگر بر سر نفت نیست، بلکه بر سر هوای پاک است
راهکارهایی که خاک می‌خورند
در جلسات دولتی و کنفرانس‌های تخصصی، راهکارها بارها مرور شده‌اند:
تزریق گاز فلر به چاه‌ها برای افزایش فشار مخزن، استفاده از فناوری CHP (تولید هم‌زمان برق و گرما)، بهره‌گیری در واحدهای صنعتی، یا تزریق به اعماق زمین برای جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها.
اما آنچه کم است، نه دانش فنی، بلکه اراده اجرایی و سازوکار اقتصادی است.
کارشناسان تأکید دارند: اگر تنها نیمی از گازهای فلر جمع‌آوری و بازیافت شود، خوزستان می‌تواند از بحران آلودگی خارج شده و حتی به یکی از قطب‌های تولید انرژی پاک بدل شود.
#فلرهای_نفتی