نگاهی پسامدرن به اتفاقی در بستر بادِجن و زار/ «این باد موافق نیست…» نمایش داستان عشق، نفرت و انتقام/گفتگو با کوروش شمس نویسنده و کارگردان

وحید صادقی –

نمایش «این باد موافق نیست…» به نویسندگی و کارگردانی کوروش شمس کاری از گروه نمایشی کوچه از سوی تالار هنر سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان از ۳ تا ۱۵ اسفندماه در سالن کوچک تالار هنر به روی صحنه رفت.

این نمایش با دستیار کارگردانی امیر مرادی، طراحی صحنه کوروش شمس و طراحی لباس رؤیا زیرک قشقایی و با حضور ۴ بازیگر به نام رؤیا زیرک قشقایی در نقش زن، کمند شمس در نقش ستاره، مهرزاد مشکل‌گشا در نقش سهراب و نسرین قجاوند در نقش مامازار یا دختر به اجرا رسید.

نمایش داستان عشق و نفرت و انتقام در بستر آیین‌های جنوب و زار

نمایش داستان عشق و نفرت و انتقام است با نگاهی که در بستر بعضی از آیین‌های جنوب، زار و تسخیر شدن که در نمایش محوریت اصلی را دارد. داستان در ابتدا از دیدگاه دختر نمایش اجرا می‌شود اما پس از آن معشوق دختر که پسری به نام سهراب است به روایت می‌پردازد و در نهایت همه چیز از نگاه زن نمایش داده می‌شود.

نویسنده‌ای که در مسیر نمایشنامه‌نویسی به کارگردانی رو آورده است

کوروش شمس نویسنده و کارگردان نمایش «این باد موافق نیست…» متولد ۱۳۵۰ بوده و تئاتر را از گچساران و کهکیلویه و بویراحمد شروع کرده است. او تا به حال نزدیک به ۳۵ نمایش را نویسندگی یا کارگردانی کرده است. کارگردانی که بیشتر نویسنده داستان کوتاه و نمایشنامه بوده و در مسیر نمایشنامه‌نویسی، به کارگردانی رو آورده است.

کوروش شمس می‌گوید: نمایش «این باد موافق نیست…» نگاهی بومی نیست بلکه نگاهی پسامدرن به این اتفاق انداخته است، که بستر زار در بطن آن وجود دارد.

نمایش جغرافیای ثابتی ندارد و مکانی را برای شما جلوه‌گر نمی‌سازد

وی ادامه می‌دهد: این اتفاق جغرافیای ثابتی ندارد و مکانی را برای شما جلوه‌گر نمی‌سازد، ممکن است همین قصه در فرانسه یا هر جای دیگر اتفاق بیفتد. با مقوله زمان هم در این نمایش می‌توان به همین دیدگاه رسید یعنی در هر بازه زمانی و تاریخی می‌تواند اتفاق افتاده باشد.

ابتلای به نفرت، ابتلای به زار و ابتلای روانپریشی در روایتی تاریک

نویسنده و کارگردان «این باد موافق نیست…» موضوع نمایش را اینگونه تفسیر می‌کند: ابتلای به نفرت از سوی زنی که به او ظلم شده، ابتلای به زار توسط پسری که عاشق شده و ابتلای به روانپریشی برای دختری که واقعیت اتفاقی که برایش افتاده را فهمیده و درک کرده است.

وی تصریح می‌کند: این نمایش ۵ قطعه موسیقی دارد و با وجود اینکه برای مخاطب یادآور فضای جنوب است، اما هیچ کدام از آن‌ها، موسیقی بومی جنوب ایران نیست؛ بلکه همه آن‌ها قطعات موسیقی غیرایرانی هستند از جمله قطعاتی که متعلق به متالیکا، موسیقی کشور سومالی، کوبا، هند و مغولستان به شمار می‌روند.

قالب مفهومی این اجرا به کهن الگوهای فرهنگ عامیانه جنوب برمی‌گردد

مجید صدیقی، کارگردان و مدرس تئاتر در مورد این نمایش می‌گوید: وجه قالب مفهومی این اجرا به صورت کهن الگوهای فرهنگ عامیانه جنوب برمی‌گردد که خود الگوهای باستان نمود ریشه در فرهنگ بسیار غنی بومیان شمال آفریقا دارد.

اساس فرهنگ باد جن و زار از اعتقادات برده‌های آفریقایی، پرتقالی‌ها است

وی ادامه می‌دهد: اساس فرهنگ‌هایی مانند باد جن، باد مشایخ و زار از زمان حضور پرتقالی‌ها و آوردن برده‌های آفریقایی به همراه خود در جنوب ایران شروع شده است. این مردم اهل آفریقا پس از خروج پرتقالی‌ها از ایران وارد جوامع و عضوی از جامعه شهروندی آن‌جا شدند و خرده فرهنگ‌های خود را وارد اعتقادات آن منطقه کردند.

فرم ادامه منطقی معنا و معنا ادامه شکل اجرا است

این کارگردان با بیان اینکه شیوه اجرایی متناسب با روایت داستان است که فرم هماهنگ و ساختار مشابه‌ای را با متن ایجاد کرد، خاطرنشان می‌کند: به همان اندازه که فرم اجرای نمایش «این باد موافق نیست…» تولید معنا و محتوا می‌کند، معنا و محتوا به ما پیشنهاد ساختار را می‌دهد و به نوعی فرم ادامه منطقی معنا و معنا ادامه شکل اجرا است.

کوروش شمس برای نوشتن این‌گونه نمایش‌ها ۵ سال در مورد افسانه‌ها، آیین‌ها و باورهای جنوب کشور و سیستان و بلوچستان تحقیق کرده و نمایش «این باد موافق نیست…» سومین نمایش او در مورد زار است. در واقع این نمایش، دومین تئاتری است که در این مورد در شهر اصفهان روی صحنه رفته و دیگر نمایش او با موضوع زار «تهرن» است که پیش از این در اصفهان به اجرا در آمد.